***
Ад сівой даўніны мудрых думак сувой
Не згубіўся ў вяках і сягоння дарэчы:
“…Прад матуляй укленчы, Айчынай сваёй,
А яшчэ прад настаўніцай першай укленчы”.
Не забудзь, хто табе адкрываў новы свет,
Хто вучыў шанаваць і Радзіму, і мову.
Пранясі па жыцці гэты сказ-запавет
І сынам перадай як святую замову:
“Дзе б ні быў, ні хадзіў ці адзін, ці з сям’ёй,
У апратцы сялянскай ці, можа, у фрэнчы,
Прад матуляй укленчы, Айчынай сваёй,
А яшчэ прад настаўніцай першай укленчы”.
І тады Бог даруе правіны твае
І падасца жыццё зразумелым і цэльным.
Толькі думка адна мне заснуць не дае:
Вельмі мала сваіх мы настаўнікаў цэнім.
“Дзе б ні быў, ні хадзіў ці адзін, ці з сям’ёй,
У апратцы сялянскай ці, можа, у фрэнчы,
Прад матуляй укленчы, Айчынай сваёй,
А яшчэ прад настаўніцай першай укленчы”.
- Вы пытаеце, дзеткі мае,
Як я з мужам жыву?
Гарэлку п'е, бутэлькі б'е
Аб маю галаву.
Ганяе за хатай, за пуняй,
Грызе, як крывавы звер.
А я ж была прыгажуняй,
Красоткай, як кажуць цяпер.
Была, як усе, камсамолкай,
Хадзіла ў калгасны хор.
А ён мяне коліць іголкай,
П'яны смярдзючы тхор.
За валасы цягае,
Гугнявіць аб нечым благім.
...Сіняй вясной, каля гаю,
Мы цалаваліся з ім.
Бачу праз боль крывавы,
Сьню ў незабыўных снах
Чуб кучаравы, бялявы,
Зорачкі ў ясных вачах.
"Дзеткі ў нас будуць, унукі" -
Ён мне пяшчотна шаптаў,
А потым ускідваў на рукі,
І, як малую, люляў.
Ужо я не плачу, не плачу,
Бо скора лажыцца ў труну.
Не гэтага звера бачу,
А бачу тую вясну.
За што ж ён нагамі топча?
Хто выгрыз яму душу?!
"Такі харошы быў хлопчык" -
Некалі Богу скажу..
Не гартаў я фаліянтаў пажаўцелыя старонкі,
Не шукаў пра вас паданняў,
пыл стагоддзяў не страсаў.
Чуў я змалку плач ваш горкі,
чуў я смех ваш срэбразвонкі,
Беларускія жанчыны — неўміручая краса!
Станам — зграбныя бярозкі,
што павыбеглі край руні,
Замест воч — асколкі неба
яснай чэрвеньскай пары;
Валасы — ручайкі лёну,
галасы — напеў шматструнны,
А усмешкі — водбліск ясны санцавейнае зары.
Гордасць, пэўна,
узялі вы ў Рагвалодавай Рагнеды,
Дум ясноту Ефрасіння, пэўна, ў спадчыну дала.
Кроў свавольных крывічанак
не схіляла вас у бедах, —
Пакідалі вы святліцы, бралі ў рукі вы булат.
Нёс тэўтонскі крыжаносец на канцы мяча няславу,
На зямлю славян-суседзяў ваяўнічы рушыў швед.
Адгукаўся Яраслаўне голас цвёрды Гарыславы,
Клікаў віцязяў у бітве затаптаць варожы след.
Крывічоў зямля лясная не скаралася няволі,
Хоць не раз іх род нязломны у пабоішчах палёг.
Паланянкамі былі вы, а рабынямі — ніколі! —
Хоць у гневе неразумным адварочваўся Стрыбог.
Колькі вы пакут зазналі — не зазнаў ніхто на свеце!
Кветкі-браткі — вашы слёзы прарасталі па лясах;
Сек няшчадна вам абліччы ліхалеццяў снег ды вецер,
А не звяла, не змарнела ваша гордая краса!
Гнулі спіны вы ў прыгоне,
жалі жыта Радзівілам,
Пелі песні немаўляткам пры лучыне ў позні час;
Гадавалі веліканаў, каб дужэў народ-асілак,
Налівалася каб сіла незгінальная ў плячах!
Вы зазналі дым і попел,
спусташэнне лютых войнаў,
Хлеб з бядою-лебядою, лёс салдаткі-удавы;
Вы трывожна сустракалі
век дваццаты неспакойны;
Не схілялі ў час нашэсцяў непакорнай галавы.
Вам знаёмы кроў і порах,
партызанскія сцяжыны,
Помсты жар у сэрцах добрых,
дзе б каханню гнёзды віць;
Вы на смерць ішлі без страху,
беларускія жанчыны,
У імя Радзімы светлай, міру, шчасця і любві!
Вы умелі быць гразою. Чырванець умелі ружай.
Рассыпаць дабра алмазы.
Карчаваць карэнне зла.
Гэта ваша бессмяротнасць
увасоблена ў Харужай,
З вашай мужнасцю Мазанік меч дамоклаў узняла!
Вы — пачатак прыгажосці,
вы — жыцця першапрычына,
Бачу будучыню вашу я ў служэнні хараству.
Я цалую вашы рукі, беларускія жанчыны!
Я схіляю перад вамі ў знак пашаны галаву!