Апошняе жаданне Касцюшкі
Вясной 1817 года, за паўгода да смерці, стары Тадэвуш Касцюшка, жывучы ў Швейцарыі, склаў тэстамент, паводле якога адмяняў прыгоннае права ў сваім радавым маёнтку Сяхновічы Брэст-Літоўскага ваяводства. Аднак напісанае ў тэстаменце не было здзейснена: хутка пасля смерці Тадэвуша Касцюшкі, па просьбе яго пляменнікаў, акт вызвалення сяхновіцкіх сялян адмяніў імператар Аляксандр І.
Салюр. У доме бургамістра
Касцюшка тэстамент складае,
да роднай вёскі, што карміла,
у думках, пішучы, лятае.

Апошняе яго жаданне –
сялян маёнтка разняволіць.
Няхай гняздзечкам волі стане
гняздо Касцюшкаў радавое.

І піша, свечку запаліўшы
на дошцы з пылавым налётам:
“Прыгон прыродзе супярэчыць
і дабрабыту ўсіх народаў”.

І ясныя, а не марока
жыцця гняздзечка тыя вехі:
“Прыгонніцтва ў маім маёнтку
знішчаю цалкам ды навекі.

Чынш і павіннасці знішчаю,
знішчаю паншчыну таксама:
не мае ні спагад, ні жалю
мая да гэтага праграма.

Вучэнне – справа неблагая
і ў вёсцы, і ва ўсім павеце.
Сялян Сяхновіч заклікаю
паклапаціцца аб асвеце.

Над цяжкасцямі кніг сядзіце,
галовы русыя ламайце –
вучыцеся, вяскоўцаў дзеці,
на волі, што вяскоўцам – маці!”

Бабровыя слёзы

Глядзіць двума стваламі стрэльба
ў бабра спалоханыя вочы –
і просьба ў тых вачах: “Не трэба!”,
і звера морду… нешта мочыць.

Сядзіць ён перад паляўнічым
і вастраносую трэ морду.
Блішчаць расінкі слёзак-знічак.
“Узяў, зубаты, плакаць моду”.

Упершыню наш паляўнічы
бабровыя пабачыў слёзы.
“Бабёр расплакаўся! Глядзі ты!
Раве і не мяняе позы!

Не плач. Цябе не буду крыўдзіць.
Ідзі, зубаты, да бабрыхі.
Ідзі ў нару. Ідзі ва ўкрыцце.
Сядзі з бабрыхаю ва ўкрыцці”.

Глядзіць ён гузікамі вочак
на чалавека і сабаку –
і чалавек страляць не хоча,
убачыўшы, як ён заплакаў.

І кажа чалавек: “Не трэба”.
Сляза бабра яго змякчыла.
І апускае вочы стрэльба
перад бабровымі вачыма.