“Донарскі матэрыял”
Памяці малалетніх ахвяр фашызму прысвячаецца
Пыл узнялі санмашыны колы.
Гул матора цішыню ўзрываў.
А ў будынку Споркаўшчынскай школы
дзеці – “донарскі матэрыял”.
Афіцэры-медыкі з машыны
выйшлі – і выстройваюць дзяцей.
Позірк іх драпежніцка-птушыны
ўважліва “матэрыял” глядзеў.
Адабралі некалькіх. Павезлі.
Фрыцам раненым патрэбна кроў.
Хто застаўся – мокры нос павесіў,
калаціўся ўвесь, усхліпваў, роў.
Дзецям ноччу жудаснай не спіцца –
уяўляе беднае дзіцё,
як павук са свастыкай на спінцы
з сініх вен высмоктвае жыццё,
як ахвярам тыкаюць у грудзі,
як вядуць дзяцей да санмашын…
З сініх вен-рачулак Беларусі,
крыважэрны, піў жыццё фашызм…
Інжынер Іяхім
Рэжым фашысцкі пакрываў
карычневай смугою Ліду.
Піўным заводам кіраваў
Іяхім, інжынер з Берліна.
Яўрэі многія пры ім
знайшлі работу на заводзе.
Ды ў ботах колеру крыві
тэрор-фашыст па Лідзе ходзіць.
Ля завадскіх варот тэрор
і ботам грукае ў вароты.
Ды не пусціў Іяхім морд
і гутарка была кароткай.
З завода кінулі на фронт
яго, заступніка яўрэяў.
У Ханвега* ва ўхмылцы рот:
“На фронце, можа, азвярэеш.
Ваюй, звярэй”… Праз тры гады,
у пераможным 45-м,
арыштаваны як фашыст
амерыканцамі Іяхім.
Амерыканцам шлюць пісьмо
яўрэі – эмігранты з Ліды:
“Іяхім не з эсэса морд.
Ён не такі, як тыя злыдні…”
Пісьмо ваенны прачытаў.
На волі інжынер Іяхім.
Злачынцам, зверам ён не стаў,
як Ханвег і яго сабакі.
*Ханвег – гебітскамісар Ліды.
Апошняе жаданне Касцюшкі
Вясной 1817 года, за паўгода да смерці, стары Тадэвуш Касцюшка, жывучы ў Швейцарыі, склаў тэстамент, паводле якога адмяняў прыгоннае права ў сваім радавым маёнтку Сяхновічы Брэст-Літоўскага ваяводства. Аднак напісанае ў тэстаменце не было здзейснена: хутка пасля смерці Тадэвуша Касцюшкі, па просьбе яго пляменнікаў, акт вызвалення сяхновіцкіх сялян адмяніў імператар Аляксандр І.
Салюр. У доме бургамістра
Касцюшка тэстамент складае,
да роднай вёскі, што карміла,
у думках, пішучы, лятае.
Апошняе яго жаданне –
сялян маёнтка разняволіць.
Няхай гняздзечкам волі стане
гняздо Касцюшкаў радавое.
І піша, свечку запаліўшы
на дошцы з пылавым налётам:
“Прыгон прыродзе супярэчыць
і дабрабыту ўсіх народаў”.
І ясныя, а не марока
жыцця гняздзечка тыя вехі:
“Прыгонніцтва ў маім маёнтку
знішчаю цалкам ды навекі.
Чынш і павіннасці знішчаю,
знішчаю паншчыну таксама:
не мае ні спагад, ні жалю
мая да гэтага праграма.
Вучэнне – справа неблагая
і ў вёсцы, і ва ўсім павеце.
Сялян Сяхновіч заклікаю
паклапаціцца аб асвеце.
Над цяжкасцямі кніг сядзіце,
галовы русыя ламайце –
вучыцеся, вяскоўцаў дзеці,
на волі, што вяскоўцам – маці!”
Апошняе жаданне Касцюшкі
Вясной 1817 года, за паўгода да смерці, стары Тадэвуш Касцюшка, жывучы ў Швейцарыі, склаў тэстамент, паводле якога адмяняў прыгоннае права ў сваім радавым маёнтку Сяхновічы Брэст-Літоўскага ваяводства. Аднак напісанае ў тэстаменце не было здзейснена: хутка пасля смерці Тадэвуша Касцюшкі, па просьбе яго пляменнікаў, акт вызвалення сяхновіцкіх сялян адмяніў імператар Аляксандр І.
Салюр. У доме бургамістра
Касцюшка тэстамент складае,
да роднай вёскі, што карміла,
у думках, пішучы, лятае.
Апошняе яго жаданне –
сялян маёнтка разняволіць.
Няхай гняздзечкам волі стане
гняздо Касцюшкаў радавое.
І піша, свечку запаліўшы
на дошцы з пылавым налётам:
“Прыгон прыродзе супярэчыць
і дабрабыту ўсіх народаў”.
І ясныя, а не марока
жыцця гняздзечка тыя вехі:
“Прыгонніцтва ў маім маёнтку
знішчаю цалкам ды навекі.
Чынш і павіннасці знішчаю,
знішчаю паншчыну таксама:
не мае ні спагад, ні жалю
мая да гэтага праграма.
Вучэнне – справа неблагая
і ў вёсцы, і ва ўсім павеце.
Сялян Сяхновіч заклікаю
паклапаціцца аб асвеце.
Над цяжкасцямі кніг сядзіце,
галовы русыя ламайце –
вучыцеся, вяскоўцаў дзеці,
на волі, што вяскоўцам – маці!”